Öğrenme Pisikolojisi

YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ

ATATÜRK EĞİTİM FAKÜLTESİ

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK ANA BİLİM DALI

Ders

Öğrenme psikolojisi

Öğretim Üyesi

Doç. Dr. Şengül Başarı

Afra Nur Kökten

20241900

1) Öğrenme, eğitim ve öğretim boyutlarını tartışınız.

Hepsinin tanıtımına yer verip bağlamlarının gücünün ne kadar önemli olduğunu dile getireceğim. Eğitim, özetle ifade edilir ise bireyin davranışlarında yaşantı yoluyla istendik davranış oluşturma sürecidir. Öğretim de bireye kazandırılması hedeflenen “istendik davranışların” program ve disiplin ile yapılan etkinlikleri içeren yaşantı düzeneğidir. Öğrenme ise eğitimin hedefi olan öğretim yoluyla aktarılan istendik davranışın bireyde kalıcı izli davranış değişikliği yapılmasıdır. Tanımlarından da anlaşıldığı üzere birbirlerine zincir misali bağlanmış kavramlardır.

2) Klasik şartlanma yoluyla öğrenmenin sınıf ortamına uygulanışını bir örnek vererek açıklayınız

Olumlu bir örnek verecek olursak başlangıçta nötr uyarıcı olan derste öğretmen dersi eğlenceli ve öğrencilerle etkileşimi öğrencileri ne olursa olsun mutlu, rahat ve huzurlu hissettiriyorsa artık öğrenciler o ders saati geldiğinde mutlu, rahat ve huzurlu hissedeceklerdir.

Koşulsuz uyarıcımız sınıf ortamı

Koşullu uyarıcımız başta nötr olan dersimiz

Koşulsuz tepki ders esnasında mutlu, rahat ve huzurlu hissedilmesi

Koşullu tepki ise ders saati geldiğinde öğrencinin mutlu, rahat ve huzurlu hissetmesi

Klasik şartlanma yoluyla öğrenmenin sınıf ortamına uygulanışında güzel bir örnek olabilir.

3) Sınıf içerisinde öğrencinin istenmeyen davranışının söndürülmesi için ne yapılabilir?

Bunun üç yöntemi vardır. Bu yöntemler sırasıyla: Engelleme, öğrenilmiş çaresizlik ve Garcia etkisidir.

Engelleme: yapılan davranışın gerçekleştirilmesini önlemektir. Örneğin; sınıf ortamında ses yapıp sürekli arkadaşlarıyla konuşan öğrencinin öğretmen tarafından boş bir sıraya oturtturulup öğrencinin konuşmasını engellemesidir.

Garcia Etkisi: belirli bir uyarıcı ile olumsuz bir deneyim yaşanması sonucu o uyarıcıda uzun süreli kaçış söz konusudur. Yaşanan olumsuz deneyimin diğer ögelere de sıçraması muhtemeldir. Örneğin; sınıf ortamında bir öğrencinin öğretmen tarafından sert eleştirilip uyarıldığında derste konuşma davranışı olumsuz deneyimle ilişkilendirilerek azalır. Ayrıca okul ve sınıf ortamını da olumsuz deneyimle ilişkilendirerek soğuyabilir.

Öğrenilmiş Çaresizlik: bireyin tekrar eden başarısızlıklar sebebiyle pes etmesi durumudur. Örneğin; bir öğrenci derste sürekli konuşuyorsa öğretmen ya uyararak ya da görmezden gelerek öğrencinin ne yaparsa yapsın istediği ilgiyi alamayacağını düşündürüp yapılan davranışta sönme meydana gelmesini sağlamaktır.

4) Pekiştirici ve cezanın sınıf ortamında uygulanışına birer örnek veriniz.

Yine sınıf ortamında olan istenilmeyen ses, gürültü ve konuşmadan ilerleyecek olursak pekiştiriciyi olumlu ve olumsuz olarak ikiye ayırıp örnekler vereceğim;

Olumlu Pekiştirici ve Ceza.

Şöyle ki sınıf çok gürültülü ve asla susmayan öğrencilerle doluysa öğretmen bu durumu olumlu bir şekilde yani eğer dikkatle dersimi dinlerseniz dersi 5 dakika erken bitireceğim veya dikkatle dinlerseniz konumuz hızlı biter ve sizi erken bırakabilirim gibi olumlu pekiştireç sonucu gerçekten uyguluyorsa olumlu pekiştirici ve ceza olur.

Olumsuz Pekiştirici ve Ceza

Yine sınıf gürültülü ve asla susmayan öğrencilerle doluysa öğretmen bu durumu olumsuz pekiştiriciyle düzeltebilir susmayan öğrencilere velinize bu durumlarınızı söyleyeceğim gibi bir cümleyi dile getirirse ve sonucunda öğretmen gerçekten veliye söyleyip bu duruma el atmaları için çocuklarıyla konuşmaları gerektiğini söylerse çocuk bu davranışı yapmaktan kaçınır ve bu da olumsuz pekiştirici ve ceza olur.

5) Bitişiklik kuramcılarından Watson’un ve Guthrie’nin öğrenmeye ilişkin görüşlerini belirtiniz.

Özetle belirtecek olursak ikisi de öğrenmeye dair temel yaklaşımı uyarıcı-tepki bitişikliğidir bu sebeple bitişiklik kuramcıları olarak bilinirler fakat farklılıkları elbette vardır bu da: Watson cezanın var olmasını Guthrei ise cezanın değil alışkanlığın önemli olduğunu vurgulamıştır.

Watson’un bilinen deneyi olan küçük Albert deneyinde başlarda beyaz fareyi seven Albert her beyaz fare ona yaklaştığında ürkünç bir ses duyduğundan dolayısıyla artık korkmaya ve genele vurup beyaz tüylü her şeyden korkmaya başlamıştır burada küçük Albert uyarıcı genellemesi yapmıştır. Watson öğrenmenin gerçekleşmesi için uyarıcı ve tepki arasında kısa bir zaman dilimi olması gerektiğini savunmuştur yani beyaz fare geldikten birkaç zaman sonra değil beyaz fareden hemen sonra geldiğinde küçük Albert bunun beyaz fare sebebiyle olduğunu anlamalıdır. Başka bir örnek verecek olursak duvara resim çizen çocuğa anında tepki verilmeli uzun süre sonra verilirse çocuk neyden dolayı tepki verildiğini anlamayacaktır diyor. Aynı zamanda uyarıcıya verilen en son tepkinin farklı bir zaman diliminde aynı uyarıcıyla karşılaşınca verilmesinin de önemli olduğunu vurguluyor.

Guthrie’de ise cezaya yer yoktur. Ceza uygulamanın istenmeyen davranışı ortadan kaldıracağına inanmamaktadır. Ona göre öğrenme ilk denemede ya hep ya hiç şeklinde oluşur örnek verecek olursak bisiklet zinciri atan bir çocuğun bunu nasıl düzelteceğini öğrendiğinde aynı sorunla karşılaştığında sorunu çözebilir hale gelir. Guthrie, alışkanlıklar üç yöntemle yok edilebilir bunlar: eşik yöntemi, bıktırma ve zıt tepki yöntemleridir. Bunlara da kısaca değinelim:

Eşik Yöntemi: Özetle kişinin istenmeyen davranışını sağlayan uyarıcı bulunup bu uyarıcıyı tepkisini vermediği düzeyde az az verilir ve yavaşça bu düzey arttırılıp kişinin alışması sağlanır. Örnek verecek olursak İngilizce öğrenen kişinin ilk önce yavaş konuşmaları anlaması sağlanıp yavaş yavaş konuşmaları hızlandırıp normal konuşmayı anlayabilmesi sağlanır.

Bıktırma: Bu yöntem kişi bıkana kadar istenmeyen davranışını tekrar etmesine izin vermektir. Örnek olarak İngilizce öğrenen bir bireye öğrenemediği kelimeyi otomatikleşene kadar yazdırılır ve söyletilirse sonucunda öğrenir.

Zıt Tepki Yöntemi: Kişiye istenmeyen davranışı getiren uyarıcı ile istenilen davranış aynı anda verilir. Korkuları yenmekten örnek verecek olursak uçak korkusu olan birini uçağa bindirip yanında en güvendiğiyle uçak seyahati yapmasını sağlamak zıt tepki yöntemine örnek olur.

Temel bakış açısı aynı fakat birbirinden farklı uygulanan bakış açılarına sahiptirler .

KAYNAKÇA

1) Akbaba, S. (2016). Psikolojik Danışma ve Sınıf Ortamlarında Öğrenme Psikolojisi. 7.Baskı. Ankara: Pegem Akademi.

2) Demirel, Ö. (2007). Kuramdan uygulamaya eğitimde program değiştirme.

3) Garcia, J., & Koelling, R. A. (1966). Relation of cue to consequence in avoidance learning. Psychonomic Science.

4) Pehlivan, H. (2006). Eğitimde temel kavramlar.

5) PDR Birimi. (t.y.). Bitişiklik kuramı (Watson & Guthrie). PDR Birimi. https://pdrbirimi.com/bitisiklik-kurami-watson-guthre/ (Erişim Tarihi: 12 Mart 2025).

6) Seligman, M. E. P. (1972). Learned helplessness.

7) Skinner, B. F. (1953). Science and human behavior. Macmillan.